Neoliberalizm ve neokonservatizm ann ardndan, kresel siyasette Neo-Emperyalizm dnemi ekilleniyor; byk gler artk sadece ekonomik ve ideolojik etkiyle yetinmeyip dorudan toprak geniletme politikalarna yneliyor. Bu yeni dnem, uluslararas hukukun ve mevcut snrlarn sorguland, gl devletlerin jeopolitik karlarn geniletmek iin askeri, ekonomik ve diplomatik aralar daha agresif bir ekilde kulland bir sreci iaret ediyor.
Donald Trump’n ikinci dnem al konumasnda en dikkat ekici sylemi, ABD’nin “yeniden byyen bir ulus olarak kendisini greceini zenginliini artracan ve topraklarn genileteceini” ilan ettii blmd. Bu ifade, yalnzca retorik bir sylem olarak deerlendirilmekten te, Trump’n uluslararas siyasete ynelik bak asn ve yeni dnemde izleyebilecei politikalar aka ortaya koyuyor.
ABD d politikas tarihsel olarak Monroe Doktrini (1823), Manifest Destiny (1845) ve Roosevelt Corollary (1904) gibi genilemeci doktrinler zerine ina edilmiti. Genel olarak ABD d politikas, kresel gvenlik, ekonomik karlar ve diplomatik ilikiler erevesinde ekillenirken, Trump’n bu sylemi neo-emperyalist bir anlayn iaretlerini tayor.
Trump’n bu toprak geniletme syleminin sadece bo bir retorik olduu ynndeki umutlar hzla snd. Bakann, ABD’nin egemenlii altna almak istedii yabanc topraklara ilikin aklamalar, artk gz ard edilemeyecek kadar sk hale geldi.
Trump, ABD’nin “Grnland’ alacan” aka dile getirdi. Trump’n Grnland’ ABD’ye dahil etme fikri, gemite ABD’nin Alaska’y Rusya’dan satn almasna (1867) ve Filipinler, Porto Riko ve Guam’ spanya’dan almasna (1898) benzer bir giriim. Panama Kanal’n “geri alacana” sz verdi. Kanada’nn Amerika’nn 51. eyaleti olmas gerektiini sk sk dile getiriyor. ABD’nin 1812 Sava srasnda Kanada’y igal etmeye almas ve 19. yzyl boyunca Kanada’nn ABD’ye katlmasn savunan “Annexationist” hareketlerin etkisini hatrlatyor. Son olarak, Trump’n Gazze zerindeki hak iddias, tarihsel olarak ngiltere’nin 1917’deki Balfour Deklarasyonu ile Filistin zerindeki kontrol ele geirmesine ve srail’in 1967’de Alt Gn Sava sonras Gazze’yi igal etmesine benzetilebilir.
20. yzylda ina edilen kresel dzen, ulus-devletlerin egemenliini ve toprak btnln koruma ilkesine dayanmaktayd. Ancak gnmzde byk gler bu ilkeleri giderek daha fazla ihlal etmekte ve kendi karlarna uygun bir dnya dzeni oluturmaya alyor.
Bu durum, zellikle kk ve orta lekli lkeler iin byk bir tehdit oluturuyor. Uluslararas hukuk mekanizmalarnn zayflamasyla birlikte, devletler arasndaki ilikiler giderek g mcadelesine dayal bir hale gelmekte ve Thukydides’in ifade ettii gibi, “gl olann dilediini yapt, zayf olann ise katlanmak zorunda kald” bir dzen olumaktadr.
zellikle ABD, Rusya ve in gibi byk glerin etki alanlarn geniletme abalar, uluslararas sistemin istikrarn tehdit etmektedir. 19. yzylda byk gler arasnda gerekletirilen Berlin Konferans gibi anlamalar, dnyay paylama giriimleri olarak tarihe gemiti. Ancak bu tr anlamalarn uzun vadede istikrarsz olduu ve 20. yzyln dnya savalarna zemin hazrlad unutulmamal.
Neo-emperyalist politikalarn yalnzca d politika ile snrl olmad, i siyasette de ciddi etkiler yaratt grlmektedir. Emperyalist eilimler, genellikle gl lider kltleri ile paralel ilerler. Putin ve Xi’nin kendi lkelerinde otoriter ynetimlerini glendirmesi, Trump’n da benzer bir strateji izleyebileceinin gstergesi.
Trump’n ikinci dneminde ieride muhalefeti bastrma, medya zerindeki kontroln artrma ve “i dman” olarak tanmlad gruplar sindirme ynnde admlar atmas olasdr. Elon Musk gibi etkili figrlerin, Roma mparatorluu’nun k zerine dncelerini paylamas ve ABD’nin modern bir “Sulla”ya yani siyasi muhaliflerini ortadan kaldran otoriter bir lidere ihtiyac olduunu ne srmesi, ABD siyasetinde tehlikeli bir dnmn habercisi olabilir.
Tarihsel rnekler, byk gler arasnda etki alanlarnn paylalmasnn kalc bar getirmediini, aksine uzun vadede atmalara zemin hazrladn gsteriyor. Bugn yaanan gelimeler, uluslararas sistemin geleceini ekillendirecek kritik bir dneme girildiine iaret ediyor.